Posted in 
Bach stworzył w swoich dziełach niepowtarzalny wzór fugi jako najwyższej formy kontrapunktycznej. Właśnie w fudze Bach okazał się niedościgniony. Fuga należy do form ścisłych. W klasycznym bachowskim schemacie fugi mamy do czynienia z jednym tematem, niezwykle starannie dobranym pod względem interwałowym i rytmicznym, nie zamkniętym jednak, jak tematy w innych formach, lecz — przeciwnie — bardzo sugestywnie zapowiadającym swój dalszy ciąg. Krótki i plastyczny temat pojawia się w pierwszym głosie na stopniu toniki, drugi głos podejmuje w ścisłej imitacji ten sam temat (przeważnie na stopniu dominanty, zwany odpowiedzią), gdy pierwszy ciągnie dalej swoją linię w swobodnym kontrapunkcie do niego. Jeśli fuga jest złożona z większej ilości głosów, temat przechodzi do pozostałych głosów, a poprzednie podejmują dalsze rozwinięcia swoich linii.
Powstaje w ten sposób wielogłosowość o wyraźnie wyprofilowanych liniach, w których pojawienie się tematów i odpowiedzi musi być tak przygotowane, by słuchający mógł z gąszczu polifonicznego wyłowić temat główny, co nie jest trudne, jeśli temat jest charakterystyczny. W fugach Bacha rozpoznajemy moment konieczności pojawienia się tematu fugi. Temat fugi określa się mianem dux lub proposta, odpowiedź — mianem comes lub risposta. Przy całej samodzielności pojedynczych głosów w fugach Bacha wyczuwa się jedność idealnie z sobą zgodnego dzieła. Każda fuga zbudowana jest inaczej, jej schemat polega tylko na układzie tematów, które tworzą tzw. przeprowadzenia (pierwsze przeprowadzenie nazywa się ekspozycją), w dalszych przeprowadzeniach (na ogół nie ma ich więcej niż cztery) zmienia się tonacja, kolejność wejścia głosów, w ostatnim przeprowadzeniu kompozytor wprowadza kunsztowne środki kontrapunktyczne, takie jak augmentacja, dyminucja, inwersja, rak czy stretto (polegające na ścieśnieniu tematów w czasie ich kolejnego pojawiania się).
W dwugłosowej fudze schemat może w zarysie wyglądać następująco: temat — odpowiedź w dominancie — łącznik — temat w tonacji paralel-nej — odpowiedź w jej dominancie — łącznik — temat w subdominancie — odpowiedź w tonice (która jest dominantą subdominanty) — koda na dźwięku podstawowym dominanty i kadencja prowadząca do kończącej fugę toniki.
Loading ...
